مسجد حضرت ابوالفضل(ع) را خانم‌ها اداره می‌کنند

اگر مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نبود، دورهمی خانم‌های ساکن خیابان رودکی در محله بهشتی هم کم‌رنگ بود. اگر مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نبود، شاید خانم‌های محله مانند امروز مراوده‌های اجتماعی چندانی نداشتند. اگر این مسجد پا نمی‌گرفت، دوره‌های قرآن زنانه هنوز با همان تعداد اندک در خانه‌ها برگزار می‌شد.

اگر این مکان سر پا نمی‌شد، زنان و دختران محله با هم همدل نمی‌شدند تا آموخته‌هایشان را با یکدیگر به اشتراک بگذارند. اگر مسجد حضرت ابوالفضل (ع) نبود، شاید این روز‌ها شاهد ارائه خدمات گروه «لطف خدا» به نیازمندان محله هم نبودیم. اما حالا این مکان مذهبی توانسته است پایگاهی برای فعالیت مردم محله به‌ویژه بانوان باشد.

نام مسجد که به میان می‌آید، پایگاهی برای حضور مردان به ذهن می‌رسد، اما در این مسجد قضیه فرق می‌کند. هیئت‌امنای مسجد با علم به این موضوع که مراکز فرهنگی و آموزشی چندانی برای زنان و دختران محله در این اطراف فعال نیست، مسجد را به‌عنوان مکانی امن به دست بانوان سپرده‌اند تا دخترانشان با خاطری آسوده به آنجا رفت‌و‌آمد کرده و در برنامه‌های آموزشی و فرهنگی شرکت کنند.

مسجدی با محوریت خواهران

حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضا رضایی‌فر که پنج‌سال است امام جماعت مسجد حضرت ابوالفضل (ع) است، همان ابتدای گفتگو می‌گوید: تاکنون سعی کرده‌ایم محلی‌ها را پای کار بیاوریم. اولین کاری که کردیم، یک نماینده از خانم‌ها به‌عنوان عضوی از هیئت‌امنا انتخاب کردیم، سپس در اینجا یک جمع واحد تشکیل دادیم؛ به این معنا که کانون فرهنگی، پایگاه بسیج و هیئت‌امنا جدا از یکدیگر نباشند و کنار هم فعالیت کنند.

وی درباره عضویت خانم‌ها در هیئت‌امنای مسجد توضیح می‌دهد: یکی از مشکلات ما در مساجد، مظلوم‌بودن جوانان و خانم‌هاست. به این نتیجه رسیده‌ایم که وقتی آقایان تصمیم می‌گیرند، نتیجه‌اش می‌شود فضای کوچک و پله‌دار برای خانم‌ها و نادیده‌گرفته‌شدن کودکان و نوجوانان؛ به همین دلیل فرمانده پایگاه بسیج خواهران را عضو هیئت‌امنا کردیم تا بتوانیم بهتر از نظرات بانوان محله استفاده کنیم.

حجت‌الاسلام‌والمسلمین رضایی‌فر با اشاره به اینکه در محدوده مسجد، فرهنگ‌سرا یا فضای فرهنگی ورزشی ویژه دختران محله ندارند، ادامه می‌دهد: بیشترین قسمت مسجد حضرت ابوالفضل (ع) در‌اختیار خواهران است تا آن‌ها بتوانند با خیالی آسوده برنامه‌های فرهنگی و اجتماعی را برگزار کنند. خوشبختانه طی این سال‌ها توانسته‌اند جوانان و نوجوانان بسیاری را جذب مسجد کنند.

مکانی امن برای زنان و دختران

حبیب‌الله حلیمی هفت سال است که عضو هیئت‌امنای مسجد است. او یکی دیگر از افرادی است که بر حضور بانوان در مسجد تأکید دارد. حلیمی می‌گوید: همه ما تلاش می‌کنیم کودکان و نوجوانان را جذب اماکن مذهبی کنیم و برای خانواده‌ها برنامه داشته باشیم.

او ادامه می‌دهد: اغلب پدر‌ها گرفتار‌ند و نمی‌توانند زمان زیادی در مسجد حضور داشته باشند و فرزندانشان را در این مسیر همراهی کنند؛ اما مادران می‌توانند مؤثرتر باشند. وقتی خانم‌ها در مسجد حضور داشته باشند، دیگر اعضای خانواده را هم به‌سمت مسجد می‌آورند. ازطرفی ترجیح ما بر این است که زنان و دخترانمان در مسجد که مکانی امن‌تر است، حضور داشته باشند و اوقاتشان را به‌خوبی سپری کنند.

آموزش‌هایی با هدف کارآفرینی

به‌سراغ تنها عضو خانم در هیئت‌امنای مسجد حضرت ابوالفضل (ع) می‌رویم تا با او درباره برنامه‌های مسجد گفتگو کنیم. کبری باوندیان فرمانده پایگاه بسیج مهدیه و کانون بشری که حدود شش‌سال است به‌عنوان یکی از نمازگزاران مسجد در اینجا رفت‌و‌آمد دارد، با ما همراه می‌شود تا درباره برنامه‌های مسجد برایمان بیشتر بگوید.

در این مسجد برنامه‌های آموزشی، فرهنگی، هنری برای همه سنین برگزار می‌شود. او درباره برگزاری کلاس‌های قرآنی می‌گوید: کلاس‌های حفظ قرآن و قرائت و تفسیر مانند دیگر مساجد هر هفته برگزار می‌شود؛ تفاوت ما در این است که جلسات قرآنی را که در خانه‌ها برگزار می‌شد، به مسجد آورده‌ایم.

باوندیان درباره دلیل کارشان توضیح می‌دهد: متوجه شدیم در کوچه مسجد، سه دوره خانگی قرآنی به‌طور هم‌زمان برگزار می‌شود. به خواهران اعلام کردیم جلسات کوچک خانگی را جمع کنند و به‌صورت تجمیع به مسجد بیاورند.خوشبختانه محلی‌ها استقبال کردند و دوره‌هایی که با کمتر از ده‌نفر در هر خانه‌ها برگزار می‌شد، با جمعیت بیش‌از سی‌نفر در مسجد برگزار شد. می‌دانیم برگزاری جلسات در خانه برکت خودش را دارد. به‌همین‌دلیل هر فردی که دوست دارد، می‌تواند این مجلس را به خانه‌اش ببرد، اما مهم این است که همه می‌دانند مرکزیت این جلسات در مسجد است.

وی با اشاره‌به برگزاری کلاس‌های هنری مانند جواهردوزی، گل‌دوزی، خیاطی، طراحی، نقاشی و... که در مسجد برگزار می‌شود، بیان می‌کند: همه تلاش ما بر این است که کلاس‌ها با محوریت کارآفرینی برگزار شود. مزیت مسجد ما این است که نوددرصد مربیان ساکن همین محله هستند. د‌رواقع ما به خانم‌های محله می‌گوییم اگر هنری بلدند که می‌توانند به دیگر هم‌محله‌ای‌ها آموزش دهند، به ما اعلام کنند تا از ظرفیتشان استفاده کنیم.

این فرمانده پایگاه بسیج ادامه می‌دهد: سعی می‌کنیم کلاس‌ها به‌صورت متوالی برگزار شود تا هنرجویان سطوح بالاتر هم آموزش ببینند و بتوانند از آن استفاده کنند. برخی از هنرجویانی که در مسجد آموزش دیده‌اند، وارد بازار کار شده‌اند.

یکی از کلاس‌های ثابت این مسجد، آموزش زبان است که به‌دلیل هزینه کمش، طرفداران بسیاری دارد. باوندیان درباره این کلاس توضیح می‌دهد: مدرس کلاس از ساکنان همین محدوده است که تدریس را با آموزش الفبای انگلیسی به بچه‌ها شروع کرد و حالا پس‌از دو سال در سطوح مختلف، آموزش می‌دهد.

آموزش زبان عربی کاربردی ویژه خانم‌های بزرگ‌سال، از دیگر کلاس‌های پرمخاطب اینجاست. این کلاس به‌ویژه قبل از سفر پیاده‌روی اربعین، مخاطبان خاص خود را داشت. بیشتر افرادی که در این کلاس شرکت می‌کنند، سعی دارند همه دوره‌ها را بگذرانند تا بتوانند درصورت سفر به عتبات عالیات از آن استفاده کنند. کلاس‌های چرتکه، طراحی و نقاشی، طب سنتی، کمک درسی نیز از دیگر دوره‌های برگزار‌شده در این مسجد است.

باوندیان یادآور می‌شود: اینجا اولویت ما دختران هستند و فضای چندانی برای پسران نداریم. تنها کلاس پسرانه ما آموزش زبان خصوصی برای پسران کمتر از دوازده‌سال است.

او می‌گوید:‌کتابخانه این مسجد در همان قسمتی است که نمازگزاران نمازشان را می‌خوانند. آن‌ها می‌توانند هر زمان که خواستند، کتابی را از روی قفسه‌ها بردارند و برای مطالعه به همراه بیاورند و مجدد به مسجد برگردانند.

نیازمندان محله اولویت ما هستند

چهارشنبه‌بازار مسجد حضرت ابوالفضل (ع) که دو سال متوالی د‌رحال برگزاری است، یکی از پاتوق‌های اقتصادی بانوان محله است. عضو هیئت‌امنای مسجد با تأکید بر این موضوع که این بازار ویژه محلی‌هاست، می‌گوید: با برگزاری چهارشنبه‌بازار سعی داریم فرصتی برای زنان کارآفرین محله به‌ویژه سرپرستان خانواده فراهم کنیم تا بتوانند محصولاتشان را در اینجا عرضه کنند. حذف واسطه در عرضه و تقاضا سبب می‌شود محصولات با هزینه کمتری به فروش برسد تا برای خریدار و فروشنده سود داشته باشد.

باوندیان ادامه می‌دهد: در این مسجد مانند دیگر مساجد، بسته‌های معیشتی بین خانواده‌های نیازمند به‌طور تقریبی هر چهل‌روز یک‌بار توزیع می‌شود. این افراد زنان سرپرست خانواده هستند و سعی بر حمایت آن‌ها داریم. پیگیر اشتغال آن‌ها هستیم. در حال حاضر هم برنامه‌ریزی می‌کنیم تا به آن‌ها جواهردوزی آموزش دهیم و بازار فروش را هم برایشان فراهم کنیم. در‌واقع سعی می‌کنیم نیازمندان محله را شناسایی و به همت اهالی به آن‌ها کمک کنیم.

کار خیری که به یادگار ماند

یکی از فعالیت‌های خاص این مسجد توزیع نان بین نیازمندان است و همین مسأله مردم محله را پای کار آورده و در این زمینه با دیگر مساجد محله بهشتی همکاری می‌کنند. هیچ‌کس فکرش را نمی‌کرد که ماجرای توزیع بسته‌های معیشتی به تشکیل گروهی بزرگ برای کمک به نیازمندان بینجامد و طی سال‌ها سبب تأمین نان برای نیازمندان در محله بهشتی شود.

ماجرا از آنجا شروع شد که پنج‌سال قبل، حمیده عابدینی، معروف‌به «خانم آزاد» می‌خواست بسته‌های معیشتی را که برای خیرات پدرشوهر و مادرشوهرش آماده کرده بود، توزیع کند. اما او که تازه به محله آمده بود و شناختی از آنجا نداشت، از مسجدی‌ها کمک گرفت.

عابدینی می‌گوید: وقتی نیازمندان را به من معرفی کردند، می‌خواستم خودم بسته‌ها را به همان نشانی‌ها ببرم. پس از توزیع بسته‌ها و دیدن شرایط مستمندان خوشحال شدم که کمک‌ها به دست نیازمندان رسیده است.

او ادامه می‌دهد: در جریان فعالیت دیگر نمازگزاران برای کمک به نیازمندان بودم. همچنین می‌دانستم از اواسط دوران کرونا گروهی برای توزیع نان نیازمندان کمک می‌کنند. این اتفاق بهانه‌ای شد تا به‌همراه دیگر نمازگزاران و با همت آقای گنجوی، گروهی در فضای مجازی با نام «لطف خدا» تشکیل و موضوع توزیع نان نیازمندان مطرح شود.

به همسایه بی‌تفاوت نباشیم

موضوع تأمین نان نیازمندان که مطرح می‌شود، همه علی‌اکبر گنجوی، یکی از نمازگزاران مسجد، را به ما معرفی می‌کنند؛ فردی که پای کار است و هر بار فیش‌های پرداختی را با توضیحات کامل در گروه می‌گذارد تا محلی‌ها در جریان صفر‌تا‌صد ماجرا قرار گیرند.

همان ابتدای گفتگو، گنجوی دفترچه قرمز کوچکی را نشان می‌دهد و می‌گوید: این همه خیریه ماست. «لطف خدا» گروهی است در فضای مجازی شامل ساکنان که براساس نذر یا هر‌آنچه دوست دارند، هزینه‌ای واریز می‌کنند و ما آن هزینه را صرف نان و تخم‌مرغ نیازمندان محله می‌کنیم.

او ادامه می‌دهد: در حال حاضر ۳۵ خانواده تحت‌پوشش داریم و هر ماه صدنان به هر خانواده می‌دهیم. روش کار ما بدین‌صورت است که کارت‌هایی به آن‌ها می‌دهیم که هر کارت برای خرید چهارنان است. برای دسترسی راحت افراد با شش نانوایی در سطح محله بهشتی قرارداد زبانی داریم. هر فردی که کارت را به آنجا ببرد، نان می‌گیرد. برای ما فرقی ندارد نان بربری، سنگک یا لواش باشد؛ ما پولش را حساب می‌کنیم.

علاوه‌بر نان برای این نیازمندان ماهی یک شانه تخم‌مرغ هم خریداری می‌کنیم و به اتفاق خانواده‌ها به‌ویژه کودکان به توزیع تخم‌مرغ‌ها می‌پردازیم. هدف ما این است که مردم محله به وضعیت زندگی همسایه‌هایشان حساس شوند و به یکدیگر کمک کنند. تنها دلیل حضور کودکان و نوجوانان هم این است که از هم‌اکنون بخشش و نوع‌دوستی را بیاموزند.

به اهالی محله آموزش می‌دهم

پریسا فلاح‌امیدوار مربی کلاس جواهردوزی و گل‌دوزی است. او یکی از همسایگان مسجد است و از اینکه می‌تواند کاری برای هم‌محله‌ای‌هایش انجام دهد، ابراز خوشحالی می‌کند. فلاح می‌گوید: سه‌سال‌و‌نیم است که در این مسجد آموزش می‌دهم. تاکنون حدود ۱۵۰ هنرجو در این مسجد داشته‌ام که کار را یاد گرفته‌اند.

آن‌طور‌که خبر دارم، از هر پنج نفر آن‌ها دونفر وارد بازار کار شده‌اند. برخی در فضای مجازی حضور دارند و برخی با مزون‌ها کار می‌کنند. با این هنر می‌توانید تل، تاج، کیف، کفش، گل سینه، زیورآلات، سجاده، کوسن و... را تزئین کنید؛ به‌همین‌دلیل بازار کار خوبی دارد.

پریسا‌خانم توضیح می‌دهد: با مشورت هیئت‌امنای مسجد تصمیم گرفته‌ایم به افراد نیازمند و سرپرست خانواده این کار را آموزش دهیم و بازار کار را هم خودمان برایشان فراهم کنیم تا بتوانند امور زندگی‌شان را بگذرانند.

باب آشنایی همسایگان

هانیه مهرپویا، مربی دوره‌های آموزشی خیاطی مسجد، یکی از هنرجویان کلاس جواهردوزی است. او می‌گوید: این مسجد سال‌هاست که در حوزه‌های مختلف فعالیت می‌کند و برنامه‌های هنری آن سبب جذب بانوان محله شده است.

زهره حصاری، دیگر هنرجوی کلاس جواهردوزی، ادامه می‌دهد: همه ما ساکنان همین محله هستیم. بسیاری از ما یکدیگر را نمی‌شناختیم، اما کلاس‌های آموزشی سبب شد با یکدیگر آشنا شویم و تعامل بیشتری داشته باشیم. برخی از همسایه‌ها که در این کلاس‌ها یکدیگر را شناخته‌اند، گاهی پس‌از پایان کلاس‌ها در‌کنار هم می‌نشینند و با هم صحبت می‌کنند.

* این گزارش سه‌شنبه ۲۳ آبان‌ماه ۱۴۰۲ در شماره ۵۴۳ شهرآرامحله منطقه ۷ و ۸ چاپ شده است.